تجاوز جنسی؛ پنهان ترین خشونت علیه زنان

خشونت جنسی به هر گونه رفتار غیر اجتماعی اطلاق می شود که از لمس کردن تا تجاوز را در بر می گیرد. این نوع خشونت ممکن است در حیطه زندگی خصوصی، زناشویی و خانوادگی اتفاق بیفتد و به صورت الزام به تمکین از شوهر یا رابطه محارم با یکدیگر در حلقه خویشاوندی علیه زن اعمال گردد. در حیطه زندگی اجتماعی نیز از سوی فرد ناشناس تحقق پیدا می کند

تجاوز جنسی هر روزه علیه بسیاری از زنان در عرصه اجتماعی اعم از خیابان، پارک ها، محیط کار، دانشگاه و … رخ می دهد. 
در ایران نیز با آنکه آمار تجاوز جنسی بسیار پنهان است اما طی ماه های گذشته، گزارش هایی مبنی بر تجاوزهای جنسی جمعی منتشر شد که افکار عمومی را به سمت یافتن چرایی و چگونگی برخورد با این مسئله کشاند؛ از جمله فاجعه کاشمر و خمینی شهر.
در حادثه کاشمر که اردیبهشت امسال رخ داد، 50 مرد به یک زن در روستای قوژد تجاوز کردند اما واکنش اولیه دادستان این بود که تا زن طرح شکایت نکند، وارد عمل نخواهد شد. پس از طرح شکایت از سوی زن، 13 نفر از متجاوزان از سوی نیروهای نظامی و امنیتی شناسایی و دستگیر شدند (مهر، 29 خرداد 1390).
در حادثه تجاوز گروهی خمینی شهر، 12 نفر از جوانان این شهرستان که گفته می شود حداکثر 25 سال سن داشتند، با حمله به باغی که در آن تعدادی خانواده (13نفر) در جشنی خانوادگی بودند، دست و پای مردان را بستند و پس از انتقال زنان به باغ دیگری به آنها تجاوز کردند. در پی این تجاوز گروهی و مطرح شدن این موضوع، رئیس پلیس اصفهان از رشد 113 درصدی تجاوز به عنف خبر داد. وی عنوان کرد که حوادثی مانند فاجعه خمینی شهر رویدادی طبیعی است و در شهرهای دیگر نیز اتفاق می افتد (خبرآنلاین، 5 تیر 1390).
پس از انتشار این گزارش ها، تحلیل ها و نظرهای متفاوتی در این باره مطرح شد. برخی تا آنجا پیش رفتند که قربانیان را متهم به رفتار یا پیشینه نامناسب کردند و برخی به گسترش جرایم خشونت بار در سطح جامعه در اثر تغییر شرایط اجتماعی و اقتصادی و بحران های موجود پرداختند، برخی نیز به گسترش تبعیض های جنسی و نگاه ضد زن در سطح جامعه اشاره کردند و … اما به جز آن دسته از سیاستمداران که سعی در انکار این مسئله دارند و یا سنت گرایانی که در هر صورت زن را مقصر می دانند، نکته ای که از ذهن تحلیل گران این مسئله دور نمانده است، توجه به گسترش این موضوع و نارسایی و ناتوانی قوانین ایران در قبال برخورد با آن است.
از طرف دیگر، در حوزه خصوصی نیز باید به مسئله تجاوز توجه نشان داد. در واقع، خانه و محیط خصوصی یکی از مکان هایی است که فرد بزه کار به راحتی می تواند از روابط درون آن برای مصون ماندن خود بهره گیرد. به ویژه، روابط نابرابر قدرت در خانواده به بروز این امر کمک می کند. هر چه این مسئله در خانه ها بیشتر رخ دهد به پیش آمد آن در جامعه نیز دامن می زند. از همین رو، یکی از مسائلی که همواره در جرم شناسی خشونت خانوادگی علیه زنان و کودکان در جهان مطرح بوده، تجاوز به زنان و سوء استفاده جنسی از کودکان در محیط به اصطلاح امن خانه است. این در حالی است که در ایران، نه تنها زنان به دلایلی هم چون ارتباط با مرتکب تجاوز، ترس از انتقام جویی فرد مرتکب تجاوز، حفظ آبرو و شرم از بیان ماجرا، ترس از برخورد دستگاه عدالت کیفری و نگاه جامعه به این رویداد و مقصر قلمداد کردن قربانی، از گزارش کردن تجاوز به پلیس روگردانند، بلکه به دلیل قانونی که تمکین خاص از مرد را از وظایف زن می داند و براساس آن، زن باید به هر گونه رابطه جنسی با همسر خود تن دهد، به نوعی تجاوز به زن در خانه به صورت قانونی، کاملا امکان پذیر و مشروع به حساب می آید. همچنین، آمار ازدواج دختربچه های کم تر از 18 سال در سایه عرف و قانون[1] و تبلیغاتی که از طرف دولت برای چنین ازدواج هایی صورت می گیرد، نسبتا قابل توجه است. به طوری که براساس آمارهای رسمی در سال 89 بیش از ۹۰۰ هزار کودک متاهل در کشور وجود دارد که ۸۵ درصد آنها دختر هستند. طی سال 87 حدود 4.28 درصد از ازدواج های صورت گرفته بین دختران 10 تا 14 سال بوده است. این رقم در سال 1388 با افزایش روبه رو بوده و به 4.5 درصد رسیده است. 449 ازدواج دختربچه زیر 10 سال (0.1 درصد)، 40160 ازدواج دختربچه کمتر از 15 سال (4.5 درصد) و 301246 ازدواج دختران بین 15 تا 19 سال (33.8 درصد) در سال 88، ثبت شده است. در این سال، بیشترین تعداد ازدواج ثبت شده در میان زنان با گروه سنی 20 تا 24 سال (36 درصد) است (سازمان ثبت احوال کشور، 1389). اما در سال 1389، بيشترين تعداد ازدواج ثبت شده در میان زنان مربوط به گروه سنی 15 تا 19 سال با تعداد 169068 بوده که در سه ماهه اول سال 90 هم به همین شکل است (سازمان ثبت احوال کشور، 1389و 1390). همچنین در 9 ماهه اول سال 1389، 5 مورد ازدواج زیر 10 سال و 458 ازدواج زیر 14سال تنها در هرمزگان به ثبت رسیده است.
براین اساس، دخترانی که در سن پایین و بدون آگاهی یا علی رغم میل خودشان و به خواست پدر به ازدواج فردی در می آیند به صورت قانونی و مشروع مورد تجاوز قرار می گیرند. از همین رو، مسئله خشونت جنسی و تجاوز در ایران و کشورهایی با قوانین مشابه ایران بسیار پیچیده تر است چرا که بیشتر امکان دارد که در صورت رخداد خشونت جنسی و تجاوز به ویزه در محدوده خانه، عملی مجرمانه یا یک تجاوز واقعی انگاشته نشود.
با وجود کم کاری در تهیه و بازتاب آمار خشونت جنسی و تجاوز، این آمار در نقاط مختلف دنیا، کم یا زیاد، درست یا نادرست وجود دارد که می توان با نگاهی به آن دریافت که در چه مناطقی بیشتر رخ می دهد. گرچه این رخداد ممکن است واقعی نشان داده نشده باشد. در واقع، این امکان وجود دارد که کشورهایی با آمار بالاتر تنها به دلیل آنکه این پدیده را کمتر پنهان نگاه داشته اند، دارای فراوانی بالاتری در این مورد باشند.